10 Lý Do Để Di Dời Và Dịch Chuyển
Cảng Sài Gòn Về Cảng Cái Mép – Thị Vải
Trí Dũng – 31/9/2021
Người cung cấp thông tin chuẩn xác về Phú Mỹ
Trên thế giới, rất nhiều bến cảng đã và đang được chuyển dịch ra khỏi khu vực nội ô các thành phố vì lợi ích của thành phố cũng như của chính các cảng (cảng Busan chuyển ra Tân Cảng Busan ở Hàn Quốc, cảng Waigaoqiao chuyển ra cảng Yangshan ở Thượng Hải – Trung Quốc, cảng Bangkok ra cảng Laem Chabang – Thái Lan, và cảng Mumbai sang cảng Nhava Sheva ở Ấn Độ…). Ý tưởng di dời các cảng trên sông Sài Gòn khỏi nội đô TP.HCM lần đầu tiên được đề xuất vào cuối thập niên 90, tuy nhiên mãi đến 2005 mới có một quyết định mạnh mẽ của Chính phủ[1] nhưng lại được triển khai hết sức chậm chạp. Lý do chính mà các cảng này đưa ra là tính khả thi của vị trí mới và thiếu vốn đầu tư cho di dời, ngoài ra còn có các nguyên nhân liên quan đến quyền sử dụng đất và nguồn thu to lớn từ thuế xuất nhập khẩu tại các cảng này sẽ không còn nữa sau khi di dời. Trong số những địa điểm mới được đề xuất, hệ thống cảng biển Cái Mép – Thị Vải với những ưu điểm của mình được dự báo sẽ thay thế cụm cảng Sài Gòn để đóng vai trò đầu tàu trong lĩnh vực kinh tế hàng hải cả nước. Sau đây là 10 lý do nổi bật cho sự di dời này[2]:
- Tăng phí: từ ngày 0h ngày 01/10/2021, TP.HCM sẽ thực hiện thu phí hạ tầng cảng biển trên địa bàn TP.HCM, như vậy là lùi 3 tháng so với kế hoạch trước đó là từ 0h ngày 01/7/2021 nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong mùa dịch COVID-19. Tăng chi phí logistics chắc chắn sẽ thúc đẩy quá trình dịch chuyển diễn ra càng mạnh mẽ hơn.
- Cảng quá tải: tình trạng ách tắc cảng ngày càng trầm trọng ở TP.HCM khi cơ sở
hạ tầng bốc xếp container hoạt động hết công suất, trong khi đó cảng cũng không còn chỗ để mở rộng tại những địa điểm hiện hữu. Theo Cảng vụ Hàng hải TP.HCM, sản lượng hàng hóa thông qua cảng biển thành phố trong 5 năm gần đây đạt hơn 166,3 triệu tấn, đã vượt quy hoạch đến năm 2030. Chính vì thế, ngay công ty Tân Cảng cũng đề xuất và giảm giá dịch vụ để hàng hóa từ Cái Mép chuyển về ICD Long Bình và ICD Nhơn Trạch thay vì về Cát Lái (hiện đang chiếm 26% lượng hàng hóa của CM -TV https://www.youtube.com/watch?v=98UY0j_cnII). - Giá đất tăng: đất ở những khu cảng này đã tăng giá trị lên rất nhiều, việc không tái phát triển được các khu đất ấy cho mục đích thương mại và nhà ở là một sự bỏ phí rất lớn. Việc di dời là điều hết sức cần thiết để lấy đất thực hiện các dự án phát triển đô thị mới.
- Hạn chế chiều dài và sâu: các cảng trên sông Sài Gòn hiện có mớn nước sâu dưới -10m và chiều dài của bến tương đối ngắn đã ngăn cản tàu lớn cập cảng thành phố, vì thế hàng hóa xuất nhập khẩu phải được trung chuyển bằng tàu nhỏ “feeder” đến cảng ở Singapore và một số nước khác, làm tăng chi phí và thời gian vận chuyển. Các cầu Thủ Thiêm bắc qua sông Sài Gòn sẽ càng ngăn cản tàu lớn đi qua. Đồng thời với xu hướng sử dụng tàu siêu trọng của thế giới, cảng biển nước sâu đang là lựa chọn tốt nhất.
- Ảnh hưởng giao thông đô thị: vị trí nằm trong trung tâm thành phố của những cảng này đang gây ra tình trạng ách tắc và mất an toàn giao thông vì xe tải, xe container phải đi qua các quận trung tâm đông đúc để vào cảng. Trong những năm tới, một khi cao tốc Bến Lức – Long Thành, cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, cầu Phước An và đường Vành đai 4 đi vào hoạt động, hàng hóa đến cảng CM – TV sẽ nhanh chóng và thuận tiện hơn đi vào TP.HCM vốn ngày càng đông dân và giao thông xuống cấp vì tắc nghẽn, ngập úng nghiêm trọng.
- Cảng CM – TV ngày càng được biết đến: ngày 20//02/2017 tàu Margretthe Maersk trọng tải 194.000 tấn, sức chở 18.300 TEU cập cảng Cái Mép, đưa cảng này trở thành cảng thứ 19 trên thế giới có khả năng tiếp nhận thế hệ tàu Triple-E 18.000 TEU. Khi khẳng định được vị thế trên bản đồ hàng hải thế giới, cảng CM – TV ngày càng được các hãng tàu quốc tế biết tới và chọn làm điểm đến – làm cảng đích (final destianation, cảng giao hàng) – cho các tuyến dịch vụ xuyên lục địa, thay vì những năm trước đây chủ yếu biết đến bến cảng Sài Gòn – TP.HCM.
- Cơ sở hạ tầng cũ: các cảng TP.HCM được xây dựng lâu đời và sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều bởi hiện tượng nước biển dâng, trong khi đó các cảng mới tại CM – TV vừa hiện đại lại vừa ít bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu do đã có tính toán đến trước khi xây dựng cảng.
- Chính sách ưu đãi về giá dịch vụ: từ thời điểm Thông tư 74/2021/TT-BTC có hiệu lực (12/10/2021) đến hết năm 2021, tàu container xuất nhập khẩu, trung chuyển vào, rời các bến cảng trên sông CM-TV có tải trọng từ 80.000 tấn trở lên được ưu đãi giảm 40% phí bảo đảm hàng hải, phí trọng tải tàu thuyền, và từ 1/1/2022 đến hết năm 2023, tàu hơn 120.000 tấn tiếp tục được giảm 20% phí hàng hải, phí trọng tải[3]. Bên cạnh đó, những lúc cảng Cát Lái quá tải (như đợt 07/8/2021) thì ngay chính Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn và Cục hàng hải cũng có những chính sách để chia hàng hóa[4] cho chi nhánh ở Cái Mép: cảng TCTT giảm phí nâng/hạ container đến 50% nếu khách hàng ra trực tiếp lấy container tại đây, hỗ trợ các doanh nghiệp xuất nhập khẩu làm việc với cơ quan Hải quan để điều chỉnh thông tin cảng đích Cát Lái về các cảng Cái Mép…
- Trung tâm kiểm tra chuyên ngành tập trung[5]: hiện nay các chủ hàng làm thủ tục hải quan qua cảng CM – TV thì phải đưa mẫu hàng về TP.HCM để kiểm dịch, khiến doanh nghiệp phải chờ thêm khoảng 7 – 10 ngày, hàng phải lưu lại cảng nên tốn thêm chi phí lưu kho từ 100 USD/container/ngày (tùy mặt hàng). Đây chính là nguyên nhân khiến các doanh nghiệp “ngại” làm hàng tại cảng CM – TV mà chuyển về làm tại cảng Cát Lái. Việc tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đang xúc tiến thành lập Trung tâm kiểm tra chuyên ngành tập trung tại cảng CM – TV sẽ giúp rút ngắn thời gian thông quan chỉ còn 3-4 ngày, từ đó giúp giảm chi phí logistics, tăng sức cạnh tranh của cụm cảng CM-TV và thu hút mạnh mẽ hàng hóa về đây.
- Quy hoạch cảng biển 2021 – 2030: các cảng trên sông Sài Gòn tiếp tục được quy hoạch
“di dời, chuyển đổi công năng phù hợp với quy hoạch sử dụng đất và phát triển không gian đô thị của thành phố Hồ Chí Minh”. Trong khi đó cụm cảng CM – TV được là một trong hai cảng biển loại đặc biệt của cả nước, được xác định là “cảng cửa ngõ, trung chuyển quốc tế”, nên chắc chắn sẽ thu hút đầu tư công cũng như các công ty logistics, vận tải biển trong và ngoài nước. Mặt khác, một khi sân bay Long Thành đi vào hoạt động sẽ có một lượng hàng cực kỳ lớn sẽ lưu thông từ cảng hàng không Long Thành đến cụm cảng biển Cái Mép và từ cảng Cái Mép lưu thông ngược lại để phục vụ cho hoạt động giao thương, trung chuyển hàng hóa quốc tế. Hơn thế nữa, khi thành phố Phú Mỹ có được một khu kinh tế ven biển (cả nước hiện đang có 17 khu kinh tế ven biển) với Trung tâm logistics Cái Mép Hạ 1.763 ha hàng đầu ở Việt Nam và khu mậu dịch tự do – phi thuế quan, thì lúc ấy có lẽ CM – TV sẽ đóng tròn vai là đầu tàu trong hoạt động hàng hải cả nước, góp phần “đánh thức tiềm năng kinh tế biển sẵn có của nước ta với hơn 3.000 km đường bờ biển” trong giai đoạn 2021 – 2030, và “trở thành một đầu mối cảng biển đẳng cấp thế giới vào năm 2045” (thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc – 20/3/2021)[6].
Sự dịch chuyển của cảng hàng không Tân Sơn Nhất ra Long Thành đã gây nên rất nhiều tranh cãi. Còn sự di dời và dịch chuyển các cảng ở Sài Gòn ra cụm cảng CM – TV chẳng những đem lại rất nhiều lợi ích, mà ấy còn là một tất yếu không thể tránh khỏi. Có lẽ, cả hai sẽ là đôi cánh mới cho toàn miền Đông Nam Bộ và cả nước!
* Quy hoạch cảng biển 2021 – 2030 dự báo Nhóm 1 và Nhóm 4 cho thấy cảng biển Vũng Tàu sẽ vượt mặt cảng Tp.HCM và vươn lên dẫn đầu cả nước về lượng hàng hóa thông qua cảng (đơn vị: triệu tấn):
Cảng ở khu vực trung tâm TP.HCM và kế hoạch di dời (Nguyễn Xuân Thành và Trần Thanh Phong – bài Di dời cảng biển TP.HCM, năm 2012), tuy nhiên đến nay thì khu cảng Hiệp Phước vẫn phát triển hết sức chậm chạp.
[1] Việc di dời đã được nhắc đến ngay từ Nghị quyết số 20/NQ-TW ngày 18 tháng 11 năm 2002 của Bộ Chính trị về Phương hướng, nhiệm vụ phát triển thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2010, và trong Quyết định 791/QĐ-TTg ngày 12 tháng 8 năm 2005 của Thủ tướng Chính phủ về việc Phê duyệt quy hoạch chi tiết cảng biển TP.HCM, Đồng Nai và BRVT
[2] Một số lý do tham khảo từ https://fsppm.fulbright.edu.vn/documents/52D7FE7204257A49090DB414865A18C2.pdf
[3] https://mt.gov.vn/vn/tin-tuc/75701/uu-dai-phi-hang-hai-de-thu-hut-tau-ve-cai-mep-thi-vai.aspx
[4] https://haiquanonline.com.vn/doanh-nghiep-duoc-ho-tro-nhung-gi-khi-thay-doi-cang-dich-cat-lai-150392.html
[5] http://baobariavungtau.com.vn/kinh-te/202101/thanh-lap-trung-tam-kiem-tra-chuyen-nganh-tap-trung-khong-the-tri-hoan-917386/
[6] http://vpcp.chinhphu.vn/Home/Thu-tuong-Nguyen-Xuan-Phuc-lam-viec-voi-tinh-Ba-Ria–Vung-Tau/20213/29736.vgp
